Not Vital ศิลปินนักสร้างบ้าน บริหารจินตนาการผ่านสถาปัตยกรรม

เรารู้จักชื่อของ น็อท วิทัล (Not Vital) เป็นครั้งแรก เมื่อครั้งที่ได้เห็นภาพของอาคารรูปทรงประหลาดที่ตั้งอยู่อย่างโดดเดี่ยวกลางทะเลทรายในไนเจอร์ ที่ตั้งชื่ออย่างเพราะพริ้งว่า House to Watch the Sunset หรือ “บ้านสำหรับชมพระอาทิตย์ตก” ที่เราได้มารู้ที่หลังว่าเป็นผลงานชิ้นหนึ่งของศิลปินชาวสวิสผู้นี้

น็อท วิทัล ไม่ได้สถาปนิก เขาเกิดในหมู่บ้านเล็กๆ ที่ชื่อว่า เซนท์ (Sent) ที่ตั้งอยู่ทางตะวันออกของสวิตเซอร์แลนด์ ครอบครัวของเขาทำธุรกิจค้าไม้ แต่เขาเลือกที่จะเป็นศิลปิน โดยใช้เวลาเรียนรู้เรื่องศิลปะ (และการละคร) ทั้งที่ปารีส กรุงโรม ก่อนที่จะไปปักหลักในนิวยอร์ก โดยเป็นศิลปินกลุ่มเดียวกับฌ็อง-มิเชล บาสกิยาร์ และคีธ แฮริ่ง

ผลงานของน็อท วิทัล เป็นงานคอนเซ็ปชวลในรูปแบบต่างๆ ตั้งแต่ประติมากรรมไปจนถึงจิตรกรรม แต่สิ่งที่เขาดูจะสนใจเป็นพิเศษคือการเล่นกับรูปทรงและคอนเซ็ปต์ของสเปซ โดยหนึ่งในผลงานที่สร้างชื่อที่สุดเห็นจะหนีไม่พ้นผลงานชุดขี้วัวที่ทำจากบรอนซ์ 1,000 ก้อน ที่เขาทำออกมาจำหน่ายเพื่อช่วยเหลือผู้ประสบภัยในเหตุการณ์แผ่นดินไหวในเนปาล นอกจากนั้น เขายังเป็นที่รู้จักในฐานะศิลปินนักสร้าง “บ้าน” ที่เขามองว่าเป็นงานประติมากรรมแบบหนึ่ง “สิ่งหนึ่งที่ผมกลัวมากตอนเด็กๆ คือความเบื่อหน่าย และที่นี่ (ที่หมู่บ้านของเขา) ก็ทำให้เบื่อง่ายมาก มันเป็นที่สุดของความกลัวของผมเลยนะ ทุกวันนี้ผมก็ยังพยายามวิ่งหนีความกลัวเสมอ” เขาเคยให้สัมภาษณ์นิตยสารนิวยอร์กไทมส์ไว้เช่นนั้น

สำหรับศิลปินผู้นี้ การออกแบบและสร้างบ้านคือการบริหารจินตนาการ และที่ผ่านมาเขาก็ได้สร้างบ้านขึ้นมาหลายหลัง โดยที่เขาเองก็ไม่รู้เหมือนกันว่าเขาทำไปทำไม “มันเริ่มที่อัฟริกา ที่ช่วงเวลาพระอาทิตย์ตกนั้นสั้นมาก แต่ก็ทรงพลังมาก และผมก็อยากจะสร้างอะไรบางอย่างเพื่อที่จะมีที่ชมพระอาทิตย์ตก จากนั้นผมก็สร้างมาเรื่อยๆ มันเป็นอะไรที่สถาปนิกไม่คิดจะทำอยู่แล้ว” เขากล่าว นั่นก็คือที่มาของอาคารต่างๆ ทั้ง Sunset House และ Moon House ที่ Agadez, NotOna ที่ปาตาโกเนีย ชิลี House to Watch Three Volcanoes ที่เมืองโมนี ประเทศอินโดนีเซีย รวมถึงวิหาร Bataan Chapel ในฟิลิปปินส์ เขาเรียกผลงานบ้านของเขาว่า “scrach” ที่เป็นการผสมคำว่า sculpture กับ architecture เข้าด้วยกัน และไม่ว่าจะตั้งอยู่ห่างไกลแค่ไหน และแม้จะหน้าตาแตกต่างกันหมด แต่บ้านทุกหลังที่กระจายตัวอยู่ทั่วโลกมีลักษณะเหมือนกันอย่างหนึ่ง นั่นคือสร้างขึ้นจากวัสดุในท้องถิ่น บ้านแต่ละหลังเกิดจากการทำงานร่วมกันระหว่างเขาและชุมชน “เมื่อขึ้นเป็นโครงสร้างขึ้นมาแล้ว ชุมชนก็จะใช้ชีวิตอยู่ร่วมกับโครงสร้างนี้ และมักจะดูแลมันอย่างดี ผมมักจะมีใครสักคนที่ผมไว้ใจให้ทำหน้าที่นี้เสมอ”

แม้จะไม่รู้จนถึงวันนี้แล้ว ตัวศิลปินจะค้นพบคำตอบแล้วหรือยังว่าเขาสร้างบ้านเหล่านี้ไปเพื่ออะไรกันแน่ แต่สิ่งที่เราสันนิษฐานได้ในฐานะผู้สังเกตการณ์คือสำหรับน็อท ไวทัล ผู้เติบโตมาท่ามกลางธรรมชาติสุดอลังการ ลึกๆ แล้ว เขาคงอยากจะพิสูจน์เหมือนกันว่าสองมือของมนุษย์นี้ก็สามารถสร้าง “สเปซ” ที่ยิ่งใหญ่และทรงพลังได้ไม่แพ้ธรรมชาติเหมือนกัน